Participatie is het nieuwe normaal.

Burgerparticipatie, WMO-adviesraad, cliënten – en seniorenraad: ze zijn allemaal bedoeld om de groep die het aangaat te betrekken bij besluitvorming, met de verwachting dat hun inbreng leidt tot beter beleid, meer draagvlak en daarmee een grotere slaagkans van nieuwe plannen.

Of participatie ook zo werkt, hangt af van de beantwoording van de vraag ‘is participatie een vervelende verplichting of de moeite waard?

Dat participatie en ervaringsdeskundigheid van ouderen belangrijk zijn, mag duidelijk zijn. Beleidsmakers tenslotte zijn nog nooit oud geweest, maar ouderen wel jong. En dat maakt veel uit, want de kloof tussen papieren beeldvorming en beleefde werkelijkheid is groot. En alleen kennis- en ervaringsdeskundigen kunnen deze kloof dichten. De toenmalige minister van VWS heeft daarom in 2018 de Raad van Ouderen in het leven geroepen. De Raad geeft gevraagd en ongevraagd advies over thema’s zoals gezond leven en preventie, participatie, zingeving en langdurige zorg.

‘Praat niet over ons, maar met ons’, is sinds 2018 het credo van de Raad van Ouderen. De leden vertegenwoordigen negen regio’s uit heel Nederland. In hun eigen regio zijn ze onderdeel van een regionaal netwerk, zoals het Ouderennetwerk Groningen/Friesland of Netwerk100 in de regio Nijmegen. Deze netwerken ‘voeden’ de Raad van Ouderen en omgekeerd.

Ouderenparticipatie centraal thema

De regionale netwerken bestaan al langer. In 2005 zijn ze opgericht binnen het Nationaal Programma Ouderen (NPO, nu: BeterOud), een programma met als doel om de kwaliteit van leven en zorg te verbeteren voor ouderen in kwetsbare posities. Ouderenparticipatie was hét centrale thema van het NPO en dat leidde tot regionale samenwerking van welzijn -, onderwijs- en zorginstellingen met een panel van senioren. Deze samenwerking moest leiden tot beleid dat beter aansluit bij de groeiende groep senioren.

Ook ik zit in zo’n regionaal ouderennetwerk, het doelgroeppanel van Netwerk100. In de regio Nijmegen vertegenwoordigen we de groeiende en diverse groep senioren. De naam duidt op het bevorderen van het welzijn van ouderen: dat zij ook nog 100 activiteiten kunnen ondernemen, 100 contacten kunnen hebben, 100 ideeën hebben.

Netwerk100 enthousiasmeert en faciliteert vanaf 2008 in de regio Nijmegen de aangesloten organisaties om in hun projecten en praktijken te werken aan het adagium ‘de ouderen aan het stuur’.

Kijken vanuit ander perspectief

Participeren kost veel tijd. Maar we vinden het belangrijk, want het gaat over ons en we voelen ons verantwoordelijk voor thema’s die minder in beeld zijn, maar wél essentieel. Op dit moment zijn we met negen senioren, variërend van 69 tot 91 jaar. Alle leeftijden in de derde levensfasen zijn vertegenwoordigd en behalve de ervaringsdeskundigheid met ouder worden brengt ieder lid een berg levens – en werkervaring mee. Zoals de voormalige huisarts die talloze ouderen voorbij heeft zien komen. Of de bestuurder van een zorginstelling, de communicatiedeskundige die onderzoeken over senioren op de voet volgt en erover publiceert, de onderzoeker naar dementie, ieder van ons brengt geweldig veel kennis, ervaring en ervaringsdeskundigheid mee.

We stellen vragen die beleidsmakers niet stellen, simpel omdat we vanuit een ander perspectief kijken. We vinden vaak welzijn belangrijker dan zorg, we stuiten vaak op beeldvorming die niet klopt en uitgaat van ‘ziek, zwak en misselijk’, we geloven in preventie. Gebakken lucht – voorstellen waarbij de opdracht- of subsidiegever een vinkje wil zien voor ouderenparticipatie – herkennen we, ook integere plannen en voornemens natuurlijk. Die omarmen we, omdat we de meerwaarde zien.  We doen dit niet alleen op grond van onze persoonlijke kennis en vaardigheden, maar ook door onze levenslange contacten met andere ouderen. We zijn opgegroeid in een andere tijd en kennen leeftijd- en generatiegenoten nog steeds veel beter dan een willekeurige vaak jongere beleidsmaker of bestuurder.  We zijn de perfecte link tussen systeem- en echte wereld en daarmee volwaardig partner.

Participatieladder opgeborgen

En toch is dit gedachtengoed niet vanzelfsprekend. Inmiddels is Netwerk100 onderdeel van Nijmegen Op Eén Lijn (NOEL) en daarmee is vreemd genoeg ook de participatiegedachte opgegaan in….. Joost mag het weten. Waar in het begin van het bestaan van Netwerk100 ouderen nog vetorecht hadden – partner en regisseur in de participatieladder -, is dat recht inmiddels verdwenen. Maar we waren tenminste nog bestuurlijk verbonden met het overkoepelende netwerk en praatten mee. Nu bestaan we alleen nog op papier als een harkje in de nieuw opgezette organisatiestructuur.

De participatiegedachte is verdwenen, de participatieladder opgeborgen. Daarmee verdwijnt de stem van ouderen en dat in een tijd waarin die stem belangrijker is dan ooit.

Deze blog is geschreven door José van Berkum. Ze is lid van het Doelgroeppanel van N.O.E.L. Ze schrijft regelmatig over wonen, welzijn & technologie van senioren (en hun mantelzorgers). Abonneer je gratis op deze blogsite om automatisch nieuwe blogs te ontvangen. Voor contact: j.vanberkum@planet.nl of 06 13883560.