Veel zorgorganisaties in de care sector zijn op zoek naar manieren om invulling te geven aan aan de verschuiving van daadwerkelijke zorgverlening naar beperking van de zorgvraag. Online middelen zijn daarbij sterk in opkomst – maar hoe zijn die twee te combineren?

Present Media publiceerde een paper ‘Zorg op afstand dichtbij’, waarin 3 uitdagingen centraal staan. De komende weken gaan we steeds in op één van deze uitdagingen. Vandaag een algemene schets van de problematiek.

Organisaties in de verpleging & verzorging hebben te maken met een turbulente en continu veranderende omgeving. Door vergrijzing, bezuinigingen en gebrek aan gekwalificeerd personeel vindt er een noodzakelijke verschuiving plaats van daadwerkelijke zorgverlening naar het beperken van de zorgvraag. Hoe vlieg je als zorgorganisatie deze verschuiving aan? Hoe trek je gekwalificeerd personeel aan? Hoe kan je het werk efficiënter doen en bezuinigen? En welke rol spelen digitale en online toepassingen hierin?

Veranderend speelveld
Er is turbulentie aan zowel de vraag- als aanbodzijde. Aan de vraagzijde verandert zowel de zorgvrager als de zorgvraag. Zo is er sprake van dubbele vergrijzing: zorgvragers worden gemiddeld ouder en het aantal zorgvragers neemt door westerse leefstijl en toenemende medische mogelijkheden snel toe (1). Daarnaast heeft de zorgvrager vaker meerdere aandoeningen tegelijkertijd, wat de individuele zorgvraag complex maakt. Deze zorgvraag wordt nog complexer door de wens om zo lang mogelijk in de eigen woonomgeving te blijven, waar 24/7 laagdrempelige en kwalitatieve zorg dichtbij huis is te ontvangen.

Aan de aanbodzijde zien we dat de zorg steeds duurder wordt en dat bezuinigingen aan de orde van de dag zijn. Daarnaast is het moeilijk voldoende gekwalificeerd en gemotiveerd personeel te vinden. Uiteraard heeft dit met de toenemende zorgvraag (dubbele vergrijzing) een nauw verband. Daardoor zijn zorgorganisaties gedwongen te kijken naar efficiencyverbeteringen en focussing op de kerntaken. Logisch gevolg is dat er steeds meer een beroep wordt gedaan op een actievere houding van de zorgvrager en noodzakelijke en aanvullende hulp van bijv. mantelzorgers (2).

Zorg op afstand
Om zorg te kunnen blijven leveren en betaalbaar te houden wijzen steeds meer organisaties in de verpleging & verzorging op de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van cliënten. Wat kan een cliënt zelf doen, wat kan hij zelf bijdragen aan het zorgproces en bovenal: wat kan hij doen om de zorgvraag te verminderen of voorkomen? Daarmee komt de focus vanuit de zorgorganisaties steeds minder te liggen op de fysieke zorgverlening. Hiertoe wordt o.a. druk geëxperimenteerd met pilots in e-health of ‘zorg op afstand’. Dit zijn digitale of online toepassingen die bijdragen aan het zo efficiënt mogelijk van dienst zijn van cliënten en bovenal om ze zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. Denk hierbij aan beeldschermzorg (videobellen met zorgprofessional), domotica (huisautomatisering), monitoring (coaching en begeleiding op afstand) en zelfmanagement (administratieve zaken, contact met andere zorgverleners).

De term ‘op afstand’ is echter wat onhandig gekozen, aangezien alle organisaties in deze sector juist ‘dichtbij’ hun cliënten willen zijn. Hoe blijf je met ‘zorg op afstand’ toch dichtbij de wensen en behoeften van je cliënt? Waar moet je als zorgorganisatie rekening mee houden om dit soort toepassingen tot een succes te maken?

Eerst een stapje terug
Veel zorgorganisaties draaien momenteel pilots van 1 of meerdere online toepassingen. Vooral beeldschermzorg en zelfmanagementtoepassingen zijn populair. Uiteraard levert dit de nodige inzichten op. Om e-health toepassingen tot een succes te maken moet je vooraf:

• Nadenken over gewenst resultaat. Wanneer is de organisatie tevreden over een online toepassing?
• Goed kijken naar randvoorwaarden en succesfactoren bij de doelgroepen. Wanneer zijn de cliënt en medewerker tevreden over een online toepassing?
• Goed nadenken over consequenties van de online toepassing. Waar moet bijvoorbeeld een afdeling IT rekening mee houden inzake beheer en ondersteuning van online toepassingen? Hoeveel tijd kost het je medewerkers om te wennen aan een nieuwe werkwijze?

Als er geen inzicht is in bovenstaande zaken kunnen zorgorganisaties simpelweg niet bepalen of een pilot geslaagd is en definitief uitgerold kan worden. Om dit inzicht te krijgen is een strategische aanpak vereist. Daarbij is het niet de bedoeling om dikke strategische rapporten te maken, maar om het maken van keuzes en het schenken van aandacht aan gewenst resultaat, succesfactoren en consequenties. Begin nooit zomaar aan de invoering van een toepassing, maar zet eerst een stapje terug. Om ‘zorg op afstand’ echt dichtbij je cliënt te brengen zal je minimaal de wensen en eisen van je cliënten moeten kennen. (Vraag voor een beschrijving van de strategische aanpak het hele paper op; zie hiervoor de contactinformatie onderaan het artikel.)

Online aanpak voor unanieme uitdagingen
Aangezien voor elke zorgorganisatie de strategische aanpak verschillend zal zijn, kunnen we in dit artikel moeilijk aangeven hoe jouw zorgorganisatie online toepassingen optimaal zou moeten inzetten en inrichten. Het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, schetst echter 3 uitdagingen (2) die op veel zorgorganisaties van toepassing zijn. Deze uitdagingen zijn duidelijk gebaseerd op het veranderende speelveld zoals we hiervoor hebben beschreven:

A. De zorgsector moet opleiding en werk aantrekkelijker maken
B. De zorgsector moet efficiënter werken
C. De zorgsector moet zich heroriënteren op de aard van de zorg

Om je in ieder geval op weg te helpen welke rol online voor jouw zorgorganisatie kan spelen, zoomen we daarom de komende weken in op deze unanieme uitdagingen. Per uitdaging geven we onze visie en kijken naar een aantal mogelijke online toepassingen.

Het hele paper nu al ontvangen? Mail je verzoek naar Arno Naafs: a.naafs@presentmedia.nl

Arno Naafs werkt als online strategist voor Present Media. Present Media is een strategiebureau dat organisaties helpt met het bepalen van en richting geven aan hun online activiteiten. Bij voorkeur doen zij dit vanuit bedrijfskundige vraagstukken.

(1 ) Vergrijzing van morgen, innovatie vandaag
(2) Vraag en- aanbodontwikkelingen in de verpleging en verzorging in Nederland