4 op de 10 mensen voelt zich eenzaam, blijkt uit een recent onderzoek van het RIVM.

Deze week, van 26 t/m 5 oktober, is de Week tegen Eenzaamheid, een initiatief van Coalitie Erbij. Er is extra aandacht voor eenzaamheid, de gevolgen, de mogelijke oplossingen.
Is er nog sprake van eenzaamheid, als we op weg gaan naar een participatiesamenleving, waarin iedereen zorg heeft voor elkaar? Mensen die vrijwilligerswerk doen, hebben door de contacten die ze door het vrijwilligerswerk hebben en de zinvolle daginvulling, minder last van eenzaamheidsgevoelens. Dit klinkt waarschijnlijk als muziek in de oren van de bedenkers van de participatiesamenleving, waarin mensen zelf verantwoording nemen voor hun leven en de samenleving, zonder direct te steunen op de overheid. Of zal de eenzaamheid alleen maar toenemen, omdat mensen in de toekomst juist meer op zichzelf zijn aangewezen? Contacten met wisselende hulpverleners en hun tijdsdruk maken het oppikken van eenzaamheidssignalen bij ouderen niet gemakkelijker. Dat terwijl preventie juist veel ellende en geld kan besparen.

Wat is eenzaamheid?
Eenzaamheid is een onaangenaam gevoel van gemis; gemis van relaties, een bepaalde soort relatie of van kwaliteit in relaties (presentatie Nan Stevens, Nationaal Eenzaamheidscongres 2013). Mensen met een vaste partner kunnen zich eenzaam voelen omdat zij contacten met vrienden en kennissen missen. Dit wordt ook wel sociale eenzaamheid genoemd. Omgekeerd kunnen alleenstaanden met een uitgebreide vrienden- en kennissenkring gevoelens van eenzaamheid ervaren, vanwege het gemis van een vaste partner. Ook wel emotionele eenzaamheid genoemd. Het gaat dus om de kwaliteit en kwantiteit van persoonlijke relaties.

Bij wie?
Het gevoel van eenzaamheid is bij de meeste mensen tijdens hun leven stabiel, tot ze 70 jaar worden. Dan gaan mensen zich eenzamer voelen (RIVM). Alleenstaanden zijn vaker eenzaam dan mensen die met een partner wonen en samenleven.

En dan?
Wanneer eenzaamheid lang duurt kan dit verschillende consequenties hebben voor de gezondheid. Eenzame mensen hebben een hoger risico op hoge bloeddruk, en dus ook hart- en vaatziekten, op overgewicht en slaapstoornissen. De stress die eenzaamheid teweeg brengt, zorgt dat ons immuunsysteem slechter functioneert. Hierdoor is men eerder vatbaar voor ziektes. In het algemeen gaan processen van veroudering sneller bij eenzame mensen.

Wat te doen?
Bij interventies gericht op eenzaamheid worden drie doelen onderscheiden, namelijk:
1) het voorkomen van sterke, langdurige eenzaamheid.
2) het bevorderen van sociale contact, door het aanbieden van contact, geven van sociale ondersteuning, of verbeteren van sociale vaardigheden en positief denken.
3) leren omgaan met eenzaamheid.
De drie doelen richten zich op de drie niveaus van interventies: het individu, een groep, of de omgeving (Nan Stevens).

Het voorkomen en tegengaan van extreme eenzaamheidsgevoelens zou zowel van binnenuit als van buitenaf moeten komen. Vanuit mensen die zich eenzaam voelen zelf als vanuit de mensen om iemand die zich eenzaam voelt heen. Door van buitenaf iemand te benaderen en te begeleiden, kan iemand zich van binnenuit ontwikkelen.  Om te beginnen door ‘eenzaamheid’ bespreekbaar te maken. Daarnaast door een combinatie van interventies, zoals sociale wijkteams en persoonlijke coaches, online programma’s en real life bijeenkomsten.

Eind juli verscheen het persbericht over het onderzoek van Booz&Company in opdracht van Cordaan. Er zou 1 tot 2 miljard euro bezuinigd kunnen worden als er meer aandacht zou zijn voor eenzaamheidsbestrijding. In het onderzoek werd ‘een brede integrale aanpak met wijkgerichte teams, waarin wijkverpleegkundigen een belangrijke rol hebben’ geadviseerd. Zijn sociale wijkteams de oplossing? Hoe is de ‘1 tot 2 miljard euro’ berekend, dat is nogal een verschil!* En is de overheid in tijden van bezuinigingen extra verantwoordelijk voor het investeren in eenzaamheidsbestrijdingsprogramma’s, als daarmee veel geld bespaard kan worden?

* Ondanks het belang van kennisdeling over eenzaamheidsbestrijding en interventies geven zowel Cordaan, als Booz&Company aan het onderzoeksrapport niet openbaar te kunnen en willen maken.

Jansje van Middendorp schrijft over actuele ontwikkelingen binnen de ouderenzorg en projecten gericht op ouderen. Neem contact op.