Soms ligt een conclusie zo voor de hand, dat je hem over het hoofd ziet.
Tijdens het congres ‘Succesvolle implementatie van domotica binnen de zorg’ werd me duidelijk dat zorg en domotica elkaar nooit echt zullen vinden. En hoogleraar Technologie in de zorg van de Universiteit Maastricht Luc de Witte maakte me duidelijk waarom.

De Witte is één van de founding fathers van het aandachtsveld domotica, de integratie van technologie en diensten, voor een betere kwaliteit van wonen en leven. Bij domotica draait het zowel om integratie van techniek en bediening in de woning als om de dienstverlening van buitenaf naar de woning. Zijn jarenlange belangstelling en verdieping heeft geleid tot een haat-liefde verhouding tot zijn onderwerp. Zijn vraag ‘Is domotica wel zo relevant voor de zorg?’ is een hele fundamentele. Evenals zijn pleidooi om het containerbegrip ’domotica’ los te laten.

Zijn vraag, gevoed door zijn haat-liefde verhouding tot zijn onderwerp, snapte ik, want het schiet inderdaad niet op met de relatie tussen domotica en zorg.
De eerste generatie domotica bestond uit eenvoudige huisautomatisering: personenalarmering, licht en gordijnen openen en sluiten.
Met de tweede generatie, zorg-op-afstand, beeldzorg, is er wat raars aan de hand. Terwijl technisch alles mogelijk is, en ook steeds meer zorginstellingen de stap wagen naar beeldzorg, is er nog steeds niet echt sprake van opschaling of vanzelfsprekende acceptatie en inpassing in het werk. Ook van geslaagde pilots, zoals die van Proteion in Limburg, blijkt maar moeizaam een voorbeeldfunctie van uit te gaan.
Wat de derde generatie domotica gaat opleveren– sensoren en robotica- is nog onduidelijk, maar als de huidige lijn doorzet, lijkt ook dat een verloren generatie te gaan worden.

Natuurlijke tegenstelling
Domotica voegt, ook na dertig jaar nieuwe ontwikkelingen, kennelijk niets nuttigs, vanzelfsprekends of noodzakelijks toe aan de zorg. Hoe spijtig ook, het is de enige logische conclusie als je de opbrengst uit de domoticahoek vergelijkt met de toepassingen daarvan binnen de zorg. En die discrepantie heeft met méér te maken dan alleen het ontbreken van sluitend onderzoekbewijs voor kostenbesparing, of gebruikers die langer thuis blijven wonen. Het heeft, was mijn gedachtesprong naar aanleiding van het betoog van de Witte, misschien ook te maken met iets heel anders, namelijk de natuurlijke tegenstelling tussen domotica en zorg. De aard van domotica is innovatief, vooruitlopend, op de toekomst gericht, terwijl de aard van de zorg meer traditioneel, reactief en naar binnen gekeerd is. En dan moet je van heel goede huize komen om de kloof tussen deze twee culturen te slechten.

Wederzijds belang
Math Gulpers, directeur binnen de Meander groep Zuid-Limburg, heeft die kloof gedicht binnen psychogeriatrisch verpleeghuis Lückerheide. Met eigen geld, veel aandacht voor communicatie met alle betrokkenen en een relevante toepassing van beschikbare elektronica is hij erin geslaagd via alarmering en signalering de kwaliteit van de zorg voor dementerenden te vergroten en bovendien aanzienlijk op kosten en arbeid te besparen. Geen getob van bestuur over nut en noodzaak, geen weerstand van personeel, gebruikers of hun familie. Voor dementerende ouderen zijn sensoren in hun kamer een uitkomst. De relevantie van domotica is eenduidig en daarmee geen onderwerp van jarenlange twijfel .

Misschien is niet het begrip ’domotica’ het containerbegrip dat we los moeten laten, maar moet het begrip ’zorg’ weer opnieuw gedefinieerd worden.

Dit artikel is geschreven door communicatiewetenschapper José van Berkum. José van Berkum is gespecialiseerd in ouderencommunicatie. Kijk voor meer informatie op www.vbcom.nl, word lid van de Linkedingroep Ouderen 2.0 of volg haar op Twitter: @Josevanberkum