“Op de afdeling  ben ik de papa van Zora”.  Emiel van Zutphen werkt als cliënt contact persoon (Ccp) op een gesloten afdeling van BrabantZorg. Hier verblijven  mensen met verschillende stadia van dementie. Zorgrobotje Zora, door de bewoners liefkozend ‘het menneke’ genoemd,  is vanaf februari van dit jaar een gewaardeerde bezoekster. Want Zora kan dansen, liedjes zingen, een stukje wandelen en tegen je praten.

Ik bezoek de locatie St. Joachim en Anna in Veghel om kennis te maken met Zora en haar besturingssysteem op de iPad.  Het kleine zorgrobotje is 51 centimeter hoog, weegt 6 kilo en heeft 47 motions.  Alles is te programmeren en met één klik op de iPad zingt Zora een gouwe ouwe of stelt ze zich kort voor. Emiel van Zutphen demonstreert de werking in de recreatieruimte van Joachim en Anna en ik merk ter plekke de aantrekkingskracht die dat heeft op de aanwezige kaartende en pratende ouderen. Zora ziet er apart en grappig uit, en alleen dat al trekt de aandacht.

Mijn belangstelling voor Zora is gewekt na het zien van de film ‘Ik ben Alice”. ‘Ik ben Alice’’ gaat over oudere, eenzame mensen en een experiment met Alice, een zorgrobot. Alice is een kleine, vrouwelijk uitziende robot met lange zwarte haren. Ze gaat op bezoek bij drie bejaarde dames.  Twee ervan zijn slecht ter been, alle drie krijgen ze weinig bezoek en geven ze hun leven gemiddeld een 6 – “Ja, de dagen duren vaak wel lang”.

Functie van social robot 

Alice is ontworpen om. Ja, om wát eigenlijk te doen? Dat blijft voor mij onduidelijk.  Onderzoekers in de film spreken van een verviervoudiging van het aantal 80-ers in 2024 en de zorg die daarvoor nodig is. Vandaar zorgrobot Alice dus. Maar wat ze nu precies aan zorg levert, is onduidelijk. De robot zit vooral op de bank, stelt vragen, en reageert op de antwoorden.

“Wat zeg je. Ik versta je niet”. Eén van de drie oudere dames  hoort slecht. Het gevolg is dat Alice  haar vraag moet herhalen: “U zong vroeger toch”?

Er gaat nog meer niet vlekkeloos. Alice  reageert te langzaam, valt soms stil en is af en toe moeilijk te verstaan.  De drie dames  doen hun best om mee te gaan in de interactie en dat leidt soms tot ogenschijnlijk echt contact. Alsof Alice van vlees en bloed is, in plaats van metaal. Op die momenten juichen de onderzoekers en daaruit maak ik op dat schijnbaar menselijke interactie, contact,  kennelijk centraal staat. Of dit contact ook  effect heeft op de eenzaamheidsgevoelens van de dames komt nauwelijks ter sprake. En behalve het opzoeken van adressen  in de interne computer  blijft onduidelijk welke zorg de robot nu kan leveren.  Ik blijf vooral achter met vragen.

Amusement en revalidatie

De inzet van zorgrobots intrigeert me vooral vanwege de vraag die het bij mij oproept: ‘willen we zo omgaan met ouderen in de toekomst?

Daarna kom ik een andere zorgrobot tegen, Zora,  bij Omroep Brabant .En kijk ik naar de  reportage ‘Nooit meer eenzaam met Zora, de zorgrobot’ . Ook hier is het thema eenzame ouderen en de kennelijke bijdrage van Zora aan hun welzijn. Opnieuw blijf ik achter met veel vragen. Vragen die ik nu kan stellen aan Emiel van Zutphen en Christien van Zwam  die inmiddels uit ervaring weten wat Zora kan bijdragen.

Christien van Zwam is teamleider zorg en welzijn bij BrabantZorg en positief over de bijdrage van Zora op de gesloten afdeling. “We zetten Zora in bij mensen met dementie,  als amusement en bij revalidatie. Bewoners reageren positief op Zora, waarschijnlijk omdat ze klein en aandoenlijk is, en hen herinnert aan hun rol van moeder (of vader). Dat leidt tot meer contact  en activering ”.

Van Zwam heeft de film “Ik ben Alice” ook gezien en vermoed dat – net zoals bij Zora het geval is –  Alice ook binnen gehoorsafstand door een derde wordt aangestuurd door het intypen van tekst op een iPad. Van autonoom een gesprekje voeren is in ieder geval bij Zora geen sprake (zoals in de reportage wel gesuggereerd wordt) .

‘Nee, wij zetten Zora niet in om eenzaamheid tegen te gaan”, vertelt Christien. “Ik zie mijn eigen moeder ook niet thuis zijn met zo’n zorgrobot. Maar Zora is wel aangenaam gezelschap en geschikt om mensen te activeren. Binnenkort gaan we Zora ook inzetten op  de dagbesteding”.

Christien ziet zorgrobots niet als een bedreiging voor de werkgelegenheid van verzorgenden. Dat geldt ook voor de wijkverpleegkundigen die in de film “Ik ben Alice” aan het woord komen., Zij zien dagelijks eenzame ouderen op hun ronden.  “Ja, dat is wel een emotioneel dingetje. Maar of Alice die eenzaamheid nu kan wegnemen?” Nee dus, volgens hen.

“En koffie zetten kan ze ook niet. Dus ik hoef echt niet bang te zijn voor mijn baan’.

Deze blog is geschreven door drs. J. (José) van Berkum, publiciste en adviseur. Ze gespecialiseerd in welzijn, wonen en technologie van senioren. Volg haar op José van Berkum | LinkedIn en Anciano | Facebook