Kunst en cultuur in een verpleeghuis. Het is geen voor de hand liggende combinatie. Want ‘die oudjes’, geven die daar nog om? Vinden ze het plezierig, maakt het ze gelukkig, actiever?

Als gezonde senior heb je alle vrijheid om een concert te bezoeken, een dansvoorstelling, naar een museum te gaan, een goed boek te lezen, zelf te schilderen. Deze interesses moet mensen vaak opgeven als ze noodgedwongen de overstap maken naar een verpleeghuis. Daar bestaan vaak geen mogelijkheden om te genieten van kunst en cultuur, of zelf actief te blijven. Het kwetsbare leven verschraalt.

De belangstelling voor kunst en cultuur binnen de verpleeghuiszorg groeit. De versnippering helaas ook. Ervaringen met projecten verdwijnen na afloop van de subsidieperiode. Hoewel kunstenaars, zorgverleners en bewoners enthousiast zijn, is niet echt duidelijk waaraan dat nu ligt. En wat het effect van culturele interventies is op positieve gezondheid, een begrip dat meerdere dimensies omvat, niet louter het fysieke.

Slechts een handjevol verpleeghuizen heeft een structureel aanbod van kunst en cultuur. Daarnaast bestaat de reguliere dagbesteding. Met de bingo, liedjesmiddag, bezoek aan de dierentuin, een modeshow. Vooral omdat het in het systeem zit van verpleeghuizen, omdat bewoners houden van de gezelligheid van een liedjesmiddag. Of van een bingo. Maar geldt dat voor alle bewoners? En zijn er nog andere invullingen mogelijk dan de traditionele?

De vraag stellen of er misschien nog méér om van te genieten is, is vaak afhankelijk van een bestuurder die kunstminnend is. Die uit eigen ervaring wéét wat kunst vermag. Die weet wat bewoners missen als ze niet (meer) in aanraking komen met schilderen, een klassiek concert, een dansvoorstelling of literatuur? Bestond er maar bewijs voor de samenhang tussen culturele interventies en positieve gezondheid, want dat zou het een stuk gemakkelijker maken voor verzekeraars bijvoorbeeld om hierin te investeren.

Dat bewijs is (nog) niet keihard te leveren, aldus de schrijvers van het rapport Kunst en positieve gezondheid. Desondanks is er zowel vanuit de gezondheidshoek als kunstsector veel aan gelegen om meer samen te werken. Want ouderen zelf hebben een breed begrip van gezondheid, incluis de spirituele dimensie en zingeving. Terwijl beleidsmakers, bestuurders en onderzoekers meer gericht zijn op alleen de fysieke kant van gezondheid. Kunst en cultuur richten zich dus op dimensies die wél voor ouderen, maar niet voor de zorgwereld belangrijk zijn. En die spagaat moet gedicht, omdat persoonsgerichte zorg de norm is.

Dat is precies wat Joyce Vlaming doet. Vlaming werkt bij AxionContinu als projectleider kunst en cultuur. “Ik wil de ziekte of de beperking niet de dominante bepaler laten zijn voor de identiteit van iemand die ‘toevallig’ oud is’. Inmiddels is de plaats van kunst en cultuur binnen de organisatie wel verankerd, hoewel Vlaming benadrukt dat ze moet blijven verbinden. “Dus niet alleen klassiek, ook Frans Bauer. Anders wordt je weggezet als een elitair clubje en dat moet niet”. Inmiddels heeft Joyce tientallen kunstprojecten georganiseerd. Van appeltaart-concerten tot museumbezoek, van Rijdend Atelier tot het muziekproject Mind the Music.

Liever geen bingo

De komende generatie verpleeghuisbewoners zal bestaan uit de zogeheten babyboomers. Die meemaakten dat het geloof minder belangrijk werd, zich massaal ontwikkelden, de wereld ontdekten. Ouderen uit die generatie komen binnenkort in het verpleeghuis en hopen daar te kunnen blijven doen wat ze altijd deden, ondanks hun beperkingen. Kunst en cultuur horen daar bij. Hoe verpleeghuizen, kunstenaars, verzekeraars etc. dat gaan invullen, is nog niet uitgekristalliseerd. Maar het onderwerp heeft de aandacht.

Laat mij achter met de vraag waarom we –zonder wetenschappelijk bewijs – aannemen dat de huidige dagbesteding wél bijdraagt aan de gezondheid en het welbevinden van bewoners. En daar geld en menskracht voor reserveren.  En van andersoortige interventies – lees: kunst en cultuur – verlangen dat zwart op wit aangetoond wordt dat het gelukkig (er) maakt?  Wie het weet, mag het zeggen.

Dit blog is geschreven door José van Berkum. Zij is zelfstandig communicatieprofessional en gespecialiseerd in het onderwerp ouderen, zorg & technologie. Zie ook www.vbcom.nl, volg haar op Twitter@Josevanberkum of Van Berkum Communicatie op Facebook.