De tijd lijkt voorbij dat technologietoepassingen, zoals beeldzorg, vooral technisch worden ingestoken. Dat de technische boys and girls het wel zullen regelen. Dat dat niet werkt, is inmiddels de ervaring van veel zorginstellingen, die hebben gemerkt dat zorgprofessionals en cliënten niet spontaan staan te springen om een innovatie te  accepteren en omarmen. Toch blijkt dat anno 2019  de sociale kant bij de introductie van zorgtechnologie nog steeds veronachtzaamd wordt.

En dat maakt dat vooral toepassingen, die wat meer van het zorgproces en de organisatie vergen, zoals  zorgrobots, nauwelijks kans maken. Maar ook de invoering van beeldzorg, het zelf monitoren door patiënten, het elektronisch patiëntendossier, dus de voornemens van voormalig minister Edith Schippers , gaan nog steeds niet vlotjes.

Waar dat aan ligt? Inmiddels is er voldoende technologie voorhanden, bestaat er meer duidelijkheid over financiering, staat de uitwisseling tussen systemen hoog op de agenda, zijn verwachtingen nog steeds hooggespannen en luidt de roep om opschaling. Dus wat ontbreekt er in het hele plaatje?

Opschaling is veranderproces

Waar veranderingen plaatsvinden –  en de introductie van (zorg) technologie is een verandering die raakt aan de beroepsopvatting en – uitoefening binnen de zorg – ,  hebben mensen behoefte aan informatie en duiding over het ‘hoe en waarom’. Zelf ervaren en meedenken, zich betrokken voelen, is cruciaal. Bij een innovatie, met de daarbij behorende nieuwe manier van werken, zou de medewerker dus centraal moeten staan.  Want pas als de arts, verpleegkundige of andere zorgverlener het belang van de vernieuwing (h)erkend, en goed geïnformeerd is, dan gebeurt er wat, eerder niet.

Interactie werkt. Dat blijkt ook uit succesvolle pilots. Informeer en betrek medewerkers vanaf het begin, en de kans dat ze een innovatie snappen, accepteren en omarmen, is aanmerkelijk groter dan wanneer een nieuwe toepassing ‘gedropt’ wordt. Geen top – down benadering, maar juist bottum-up, samen met alle geledingen binnen de organisatie. Met als ambitie een gezamenlijk referentiekader  dat ervoor zorgt dat die verandering er inderdaad komt.

Communicatie heeft gezicht

Wat is dan een ideaalplaatje? Hoe kun je als zorgorganisatie opschaling faciliteren?

Een goed begin is ook hier het halve werk. Door als management expliciet een communicatietraject op te nemen in de businesscase, met tijdpad en financiën, is de aandacht voor communicatie op papier geborgd.  Door het toe te voegen aan de portefeuille van een  bestuurslid – en dat consequent te communiceren – is het voor medewerkers duidelijk wie het bestuurlijk aanspreekpunt is: de vernieuwing krijgt een gezicht. De afdeling voorlichting zit vanaf het begin aan tafel, bewaakt de uitvoering van het communicatietraject en adviseert directie/bestuur over hun aandeel daar in. Als het management/bestuur zich niet committeert, onzichtbaar en onhoorbaar is, dan vermindert  de kans dat professionals zich achter de vernieuwing scharen aanmerkelijk.

Ambassadeurs en digicoach  

Betrek vanaf het eerste moment zorgprofessionals en zo mogelijk eindgebruikers.  Innovators, de voorlopers die open staan voor verandering, zijn hier op hun plaats. Zij kunnen belangrijke ambassadeurs en opinieleiders worden binnen de organisatie.

In kleinere organisaties zijn er meestal natuurlijke contactmomenten, die geschikt zijn om kennis te delen over dit proces van vernieuwing. De teammanagers spelen hierbij een belangrijke rol. Zij zijn de linking pin tussen bestuur en werkvloer, en zij horen vaak waar de schoen wringt. In grotere organisaties, met veel medewerkers, en verschillende locaties is ondersteuning  door schriftelijke en digitale middelen van belang. Deze middelen zijn aanvullend op de persoonlijke uitwisseling, tussen collega’s en partners in de keten.

Doen, doen, doen

Leren is vooral doen en erover praten met elkaar. Educatie en training is daarmee vast onderdeel van het innovatieproces.  Goede workshops zijn relevant, evenals uitwisseling van positieve ervaringen. Ondersteunend materiaal en een contactpersoon voor vragen en opmerkingen geven vertrouwen. De opkomst van de digicoach past hier helemaal in.

Het opschalen van zorginnovaties is de opgave voor de komende jaren. Na de techniek en financiering staat nu eindelijk de (eind)gebruiker centraal. De patiënt/cliënt/klant die de technologie wil en kan gebruiken en de zorgverlener die weet waarom hij of zij ook digitale zorg wil geven. En communicatie is daarbij – mits professioneel en structureel ingezet – de sterkste schakel.

Deze blog is geschreven door José van Berkum en een verkortte uitgave van haar artikel in het Co-creatie ehealthboek uit 2014 (pagina 262-265) . Vanuit haar adviesbureau voor communicatie is ze gespecialiseerd in senioren en technologie en biedt ze o.a. de workshop ‘Communicatie en technologie: van weerstand tot draagvlak’ aan. Kijk voor meer informatie op www.vbcom.nl .