De invoering van de CoronaCheckapp maakt duidelijk dat een grote groep mensen daar niet van kan profiteren. Ze – we hebben het over een groep van 2,5 – 3 miljoen mensen – worstelen met de app, hebben geen smartphone en aanvragen via de website of hun DigiD gaat ook niet vanzelf. Triest, omdat juist deze app weer toegang geeft tot het ‘normale’ leven, met cafébezoek, of bioscoop of theater.

Nederland mag dan binnen Europa koploper digitale vaardigheden zijn, niet iedereen kan meekomen. En dat is al jaren zo. En het zijn niet alleen ouderen, maar ook veel jongeren met een lager I.Q. en migranten. Blinden- en slechtzienden. Dak- en thuislozen. Ze worstelen nu met de corona-app, maar worstelen al langer met reizen met het OV, het verdwijnen van loketten, het digitaal bankieren, alles aanvragen op websites. De VPRO-documentaire Liesbeth kan het niet meer volgen uit 2015 laat pijnlijk duidelijk zien dat het niet voor iedereen is weggelegd om digitaal mee te komen. Het is simpelweg te moeilijk.

En nu, anno 2021, is er dus de corona-app, die voor maatschappelijke uitsluiting zorgt.

Heeft ‘de politiek’ oog voor deze grote groep? En zo, ja, wat kun je als kiezer van hen verwachten, met de landelijke formatie en de komende gemeenteraadsverkiezingen?

Partijprogramma’s

Wat zeggen politieke partijen over digitalisering, specifiek over hun voornemens voor de grote groep die achterblijft?

De landelijke verkiezingsprogramma’s vormen een mooie ingang, ook omdat je mag verwachten dat gemeentelijke partijen die volgen.

Opvallend is dat niet alle politieke partijen aandacht voor digitale inclusie hebben. Zowel Partij voor de Vrijheid (PVV), Forum voor Democratie (FvD) als DENK noemen het thema helemaal niet. Van de nieuwkomers Volt, Boeren Burger Beweging (BBB) en BIJ1 heeft alleen de laatste partij aandacht voor mensen die moeite hebben met digitale technologieën. De Socialistische Partij (SP) stelt een ‘Commissie Digitalisering’ voor die adviseert over maatschappelijke gevolgen van technologische ontwikkelingen en de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) bepleit dat communicatie per post moet blijven. Denk dan vooral aan de blauwe brief van de Belastingdienst. Tot zover de partijen die over digitale uitsluiting nauwelijks of niets vermelden in hun partijprogramma.

De overige partijen in de Tweede Kamer delen min of meer dezelfde opvattingen als het gaat om aandacht voor de groep die digitaal moeilijk of niet meekan. Zowel  bedrijfsleven en overheden zorgen voor ondersteuning voor burgers die minder de weg weten in de digitale wereld, valt te lezen. En digitale toegang, het recht op digitaal burgerschap, betekent toegang tot bijscholing op dat gebied. Ook voor ondersteuning op dat gebied is er bijval van GroenLinks (GL), Democraten ’66 (D’66), Christen Democratisch Appel (CDA), Partij van de Arbeid (PvdA), BIJ1, Christen Unie (CU), Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) en Partij voor de Dieren (PvdD). Voor 50PLUS, inmiddels Fractie Den Haan is dit hoofdzaak en dat betekent digitaliseringslessen, ouderencoaches en een gratis tablet plus cursus voor eenzame mensen.

Persoonlijk contact

Ook de aanwezigheid van een fysiek loket of servicepunt moet overeind blijven. Hier kunnen mensen altijd terecht en is ondersteuning op de digitale snelweg aanwezig. Communicatie met de overheid mag nooit beperkt blijven tot digitaal contact – ook daar zijn partijen het over eens. Menselijk contact moet mogelijk zijn, evenals telefonisch en schriftelijk contact. In zijn algemeenheid geldt dat heldere en toegankelijke communicatie vanuit de overheid voorop staat, en deze mag nooit alleen maar digitaal zijn.

Een aantal partijen pleit voor een grootschalige aanpak. Zoals een landelijk programma voor digitaliseringsonderwijs aan ouderen en eenzamen (CDA) of een landelijke investeringsagenda om digitale inclusie te bevorderen en laaggeletterdheid te bestrijden (PvdA).

Alertheid geboden

Gaat de grote groep ouderen, laaggeletterden, blinden- en slechtzienden, migranten en mensen met een lager I.Q. het hiermee redden? Is er voldoende draagvlak en samenwerking tussen partijen om ook écht wat te kunnen verwachten?

Alertheid is geboden. Digitalisering is inmiddels een paraplu waaronder digitalisering van onderwijs en zorg, privacy, mediawijsheid, algoritmes en ethiek allemaal om een plekje vragen. En dan is het hopen dat er nog een plaatsje onder de plu is voor mensen die niet-digivaardig zijn. Houden we het voor hen ook droog of laten we ze in de regen staan?

Deze blog is geschreven door drs. J. (José) van Berkum. Zij is publiciste en adviseur en gespecialiseerd in wonen, welzijn en technologie van senioren. Meer weten?

Volg haar op José van Berkum | LinkedIn,  Anciano | Facebook of volg deze blogsite.