‘Hoe kun je van mensen met een licht verstandelijke beperking verwachten dat ze zelfredzaam zijn. Dat is een contradictio in terminis”, volgens hoogleraar burgerschap Evelien Tolkens.

In de documentaire ‘Liesbeth kan het niet meer volgen’ is ze één van de deskundigen die wijst op de toenemende kloof tussen de digitaliserende maatschappij en de kwetsbare groep mensen met een licht verstandelijke beperking.

De maatschappij wordt voor ruim twee miljoen Nederlanders steeds ingewikkelder. Het tempo, de complexiteit, de digitalisering. De sterk groeiende groep mensen met een IQ tussen 50-85 jaar kan steeds minder mee. Als je vroeger niet zo goed op school was, vond je nog wel een baantje in de fabriek, aldus Tolkens. En de wereld was simpeler. Je was bijvoorbeeld verzekerd of niet. Daar hoefde je zelf weinig aan te doen. Maar nu kun je kiezen uit -tig verzekeringen en telefoonabonnementen. De jongeren die in de documentaire aan het woord komen, merken dit iedere dag. “Alles gaat digitaal. En alles gaat snel, iedereen is gehaast. Er is zoveel op internet. En wat moet  je dan kiezen, wat is het beste? Digitaal is best wel moeilijk.”

Drukte van de samenleving

Het aantal mensen met een licht verstandelijke beperking groeit. De afgelopen vijftien jaar is hun aantal bijna vervijfvoudigd. Het kan zo maar zijn, dat dat aantal nog te laag is, aldus Peter Nouwens. Hij is wetenschappelijk onderzoeker aan de Universiteit van Tilburg en bestuurder van Prisma, instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. In de Zembla-uitzending vertelt Nouwens dat als je goed gaat kijken naar de GGZ, de jeugdzorg, de gevangenissen en dak- en thuislozen, dat dan het aantal mensen met een licht verstandelijke beperking of zwakbegaafdheid nog groter zou blijken. Bovendien blijkt uit recente gegevens dat juist deze groep minder tevreden is, eenzaam en minder meedoet.

Gezondheid en technologie

De jongeren van nu zijn de ouderen van straks. Oud worden met een verstandelijke beperking is geen pretje. Uit onderzoek van Heleen Evenhuis, hoogleraar geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten met de titel: ‘Gezond ouder met een verstandelijke beperking (GOUD)’ blijkt dat ouderen met een verstandelijke beperking ongezonder oud worden en minder lang leven dan de gemiddelde oudere. Op vijftigjarige leeftijd is hun fitheid, het aantal chronische ziekten en het medicijngebruik gemiddeld hetzelfde als die van kwetsbare 75-plussers zonder verstandelijke beperking. Ondersteuning bij en aandacht voor gezonder eten en meer bewegen kan dat wel voorkomen. Ook de inzet van domotica – allerlei slimme ICT-toepassingen voor de woonomgeving – kan bijdragen aan een langer en gezonder leven, zowel voor mensen in een woongroep als mensen met een licht verstandelijke beperking die zelfstandig wonen.

Mediawijsheid is te leren

Ouderen met een verstandelijke beperking zijn niet gewend aan computers en sociale media en daarmee leren omgaan lukt nauwelijks. Jongeren kunnen dit wel en doen het dan ook.

Toch is gebruik van een computer en social media bij mensen met een (licht) verstandelijke beperking nog redelijk taboe. Internetgebruik is in ieder geval geen standaard onderdeel van zorgopleidingen en ook niet iets waarin begeleiders hen stimuleren. De angst voor ongewenste effecten is nog té groot, ook omdat begeleiders zélf vaak onvoldoende kennis en ervaring op dit gebied hebben.

Terwijl mediawijsheid, net zoals iedere andere wijsheid, ook geleerd kan worden. En die wijsheid is broodnodig, gezien de maatschappelijke veranderingen.

Hopelijk is de uitzending van Zembla en het onderzoek van Heleen Evenhuis een eye opener voor gemeentes, zorginstellingen en opleidingen. Zelfstandigheid en zelfredzaamheid zijn leidende motieven. Voor iedereen, ook voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Juist zij hebben ondersteuning vanuit gemeentes en zorginstellingen nodig om te kunnen blijven meedoen. Daar moet je als gemeente echt voor kiezen, beleid vaststellen, geld  vrijmaken, samenwerken. En een stap in de richting van een toekomst waarin jonge mensen zoals mijn nichtje Anne als vanzelfsprekend ook de digitale wereld leert kennen binnen haar woongroep Dolfijn.

Deze blog is geschreven door drs. José van Berkum. Ze is tante van petekind Anne, die een verstandelijke beperking heeft. Ze is gespecialiseerd in wonen, welzijn & technologie van senioren. Volg haar op LI en FB: José van Berkum | LinkedIn en  Anciano | Facebook Ze is te vinden op Twitter @Josevanberkum.