Komt er eindelijk een einde aan het kwetsbare-ouderen syndroom waaraan wetenschappers, zorgprofessionals en media lijden? En waar vooral de grote, groeiende en diverse groep senioren last van heeft, want allemaal op één hoop, voorzien van het etiketje ‘kwetsbaar’?

Ja, gelukkig wel, mag je concluderen na het lezen van het onderzoek ‘Welke woorden ouderen gebruiken als het gaat om ouder worden en kwetsbaarheid: een Delphi-studie’ .

Rianne Golbach is betrokken bij het onderzoek. Ze is docent Toegepaste Psychologie aan de Hanzehogeschool Groningen en promovendus FAITH research aan dezelfde Hogeschool. ‘In nieuwsbrieven, overheidsdocumenten en websites worden bepaalde termen gebruikt, als het gaat om ouderen. Die termen hebben we in kaart gebracht en voorgelegd aan ouderen. Herkennen ze zich in de terminologie, gebruiken ze zelf die woorden? Want of senioren woorden zoals ‘kwetsbaarheid’  herkennen en zelf gebruiken, weten we eigenlijk niet’, vertelt Golbach. Die  lacune vormde de start van het onderzoek, met hierin de focus op het perspectief van ouderen. ‘Om aan te sluiten bij hun belevingswereld, met begrijpelijke informatie en om met elkaar in gesprek te kunnen, dat is enorm relevant’.

Het onderzoek is inmiddels afgerond en wat blijkt? Ouderen/senioren herkennen noch gebruiken de term ‘kwetsbaarheid ‘.

De kloof tussen de manier waarop senioren enerzijds en zorgverleners, wetenschappers en media anderzijds praten over ‘kwetsbare ouderen’ verschilt enorm. ‘Wat ons opviel, is het positieve taalgebruik van onze deelnemers – een ouderenpanel, bestaande uit 30 zeventigplussers – en het gebruik van omschrijvingen in plaats van het gebruik van een enkele term of woord’, aldus Golbach. Senioren hebben het over onafhankelijkheid bijvoorbeeld. En niet meer kunnen wat je voorheen kon, meer tijd voor jezelf hebben, tegen een stootje kunnen, bezig blijven. Het zijn slechts enkele termen die naar boven kwamen in het onderzoek.

Ervaringsdeskundigen

Het onderzoek laat daarmee zien wat ouderen allang weten. Volgens de gangbare omschrijving is een oudere kwetsbaar als hij/zij een verhoogd risico heeft als gevolg van meerdere lichamelijke, psychische en/of sociale problemen. Een oudere herkent zichzelf hierin niet.  Ouderen omschrijven  zélf ouder worden en kwetsbaarheid op een heel andere manier.

Want wat zorgverleners ‘kwetsbaarheid’ noemen, noemen ouderen ‘het leven’, met alles wat er op en aan zit, negatief en positief. Natuurlijk gaat het ook over afscheid nemen, inleveren  en niet meer kunnen wat je voorheen kon. Maar ook over levenservaring, op de hoogte blijven, onafhankelijkheid. Voor senioren bestaat het leven uit méér dan een verhoogd risico op problemen, terwijl het in de beeldvorming vaak dé enige manier is om naar ouderen te kijken.

Het onderzoek krijgt veel aandacht, vertelt Rianne Golbach, en daar is ze blij mee. ‘Het gebruik van taal, de thematiek,  past in dit tijdsgewricht. Er is binnen de zorg grote behoefte aan een positieve benadering, denk aan positieve gezondheid en veerkracht. Toch wordt het begrip ‘kwetsbaarheid ‘nog steeds op de hele groep ouderen geplakt, terwijl die heel divers is.  Ook neemt de kwetsbaarheid  pas met het stijgen der jaren wat toe’.

Golbach hoopt dan ook dat het onderzoek zijn weg vindt naar professionals, zodat die op een andere manier het gesprek kunnen aangaan. ‘Als je op voorhand al een label krijgt, dan schieten mensen in de weerstand. Dat geldt voor ouderen en dat zou ik zelf ook hebben. Ik verwacht en hoop dat als de communicatie een andere toon krijgt, er veel weerstand wordt weggenomen. En dat kan, omdat er voldoende alternatieve termen zijn die in schriftelijk of persoonlijke communicatie gebruikt kunnen worden. Termen die senioren zelf gebruiken. Daardoor is een opener en gelijkwaardiger gesprek mogelijk’.

‘Onze onderzoeksresultaten wakkeren hopelijk de discussie aan. De beeldvorming is zo hardnekkig, daar is een belangrijke rol voor ons als onderzoekers en ook voor ouderen zelf weggelegd’.

Deze blog is geschreven door drs. J. (José) van Berkum. Zij is publicist en communicatieadviseur en gespecialiseerd in wonen, welzijn & technologie VAN senioren.  Ze is beschikbaar voor interim advisering en workshops. M. 0613883560 , W.www.zorgenvoormorgen.org