Afgelopen maandag bevond ik me met vele anderen op het congres van In voor Zorg. De langdurige zorg, nieuwe woonvormen, de kanteling, de dementieketen kwamen allemaal langs. Enkele jaren geleden was ik er ook, en ik was dan ook benieuwd naar de verschillen met toen: zou er iets veranderd zijn in de sector, qua mentaliteit?

Wat me indertijd opviel, was dat er lovend gesproken werd over zelfsturende teams en de regie op de werkvloer leggen. Het was het voorzichtige begin van de crisis, en de financiële trubbels en besparingen waarmee de sector nu kampt waren nog geen onderwerp van gesprek. Tijdens de hele dag heb ik vol verbazing geluisterd naar wat ik hoorde. Alle dingen die als vernieuwend gepresenteerd werden en waarover vol lof gesproken werd, klonken mij juist erg logisch in de oren. “Maar dat is toch nuchter boerenverstand?” schoot er regelmatig door mijn hoofd. Het was mijn eerste kennismaking met een sector die een eigen taal, regelgeving en moraal kent. Een laatste, verzuilde institutie zo je wilt, waar medewerkers zo vol passie werken dat zij in een impasse zitten om de kont tegen de krib te gooien: dat heeft immers consequenties voor de cliënt.

Maandag was te zien dat er de laatste jaren wel degelijk beweging is gekomen in de zorg. Gedreven door de continue aandacht voor de vergrijzing, de stijgende zorgkosten en de daarbij behorende overheidsbesparingen moest er iets gebeuren. En de bezuinigingen zijn daarbij aanjager geweest voor alle veranderingen.

Iedereen leek het met elkaar eens te zijn dat de manier waarop de zorg nu veelal georganiseerd is – hiërarchisch, top-down, verkokerd – passé is. De crux zit ‘m erin om ook daadwerkelijk op een andere manier te organiseren en te werken. Die zoektocht van het ‘weten’ naar het ‘doen’ voelde ik heel duidelijk. Hoe organiseren we nu de zorg zodanig, dat de cliënt centraal staat? Waar ligt de verantwoordelijkheid – bij de cliënt of bij de professional?

Voor mij is het vooral ook een teken dat we er nog niet zijn. En dat is logisch: de transitie waar we middenin zitten met de zorg is niet alleen een sectorale transitie. Je ziet ‘m over de hele breedte van de maatschappij. We gaan van top-down naar bottom-up, van verticaal naar horizontaal en van aanbodgericht naar vraaggestuurd. We gaan naar samen de regie voeren, naar verbindingen leggen en naar kleinere, lokale communities. En dat kost nu eenmaal tijd. (Overigens werd dit alles tijdens de ochtend ook heel helder in beeld gebracht door Jan Rotmans. Zijn presentatie kun je hier vinden; zeker de moeite van het kijken waard.)

Al die ‘paradigmaverschuivingen’; het klinkt allemaal heel vaag. Maar het betekent simpelweg dat we weer oog krijgen voor de menselijke maat en dat we er van uit gaan dat we niet de wijsheid zelf in pacht hebben. Juist door te vragen wat iemand nodig heeft kom je samen tot een veel hogere kwaliteit van leven.

Dat was dan ook precies waardoor ik me bedacht dat er nog heel veel werk te verzetten valt. Want er wordt wel gepraat over ‘zelfregie’, ‘ketenintegratie’, ‘samenwerking’ en ‘mondige patiënten’. Maar wat ik op de meeste plekken nog miste was die éne, basale, maar oh zo belangrijke stap: dat je de zorgvrager in kwestie heel goed gewoon zelf kunt vragen wat hij belangrijk vindt en hoe hij het allemaal georganiseerd wil hebben. En dat je daarop vervolgens je zorg aanpast. Dat is pas echt vraaggericht werken.simpelweg dat we weer oog krijgen voor de menselijke maat en dat we er van uit gaan dat we niet de wijsheid zelf in pacht hebben. Juist door te vragen wat iemand nodig heeft kom je samen tot een veel hogere kwaliteit van leven.

Dat is de komende jaren voor de meeste zorgorganisaties nog een brug te ver. Laten we eerst maar eens beginnen met beseffen dat juist de zorg niet de plek is om te werken in termen van efficiency en targets, maar in termen van maatschappelijke meerwaarde en gerichte aandacht. De stap om écht vraaggericht en op basis van zorgidentiteit te gaan werken mag dan van mij best nog even blijven liggen. Die zie ik over een jaar of vijf bij een volgend congres wel weer terug.

Op dit YouTubekanaal vind je een aantal van de presentaties die tijdens het congres zijn gegeven. Wil je geïnspireerd worden, neem er dan vooral een kijkje.

Dit artikel werd geschreven door Marsha Buuron en verscheen deze week op het blog van Capsella.