In dit vierde en laatste blog over ouderen en internet aandacht voor zorg-op-afstand, ook wel videocommunicatie, beeldbellen, telezorg, ehealth of beeldzorg genoemd. Voor mensen buiten de zorg: vergelijk het met ‘Skypen’.

Het gaat om zorg aan ouderen – maar in principe aan iedereen – die niet fysiek plaats vindt bij de cliënt thuis. De zorgorganisatie maakt gebruik van een internetverbinding om contact te maken. Via een beeldscherm kunnen bijvoorbeeld verpleegkundige en oudere elkaar dan zien en spreken. Soms met behulp van een computer, soms met een iPad en soms via de eigen tv.

Dé toekomst voor de ouderenzorg, zou je denken, met veel mogelijkheden om de groeiende groep ouderen, stijgende zorgkosten en het dreigende tekort aan medewerkers wat beter op elkaar af te stemmen. Echter: niets is minder waar. De hoeveelheid termen die beleidsmakers, politici en zorginstellingen gebruiken, is misschien wel illustratief voor het ontbreken van een standaard en eenduidigheid over de inzet van beeldzorg.

Zelfregie
Dat ouderen profiteren van internetgebruik is duidelijk: internetgebruik, al dan niet met behulp van de iPad en applicaties, biedt meer zelfregie, zelfstandigheid en afnemende eenzaamheidsgevoelens. Recent besloot ook ouderenorganisatie Unie KBO om ouderen een tablet aan te bieden, kant-en-klaar met apps.

Alleen deze constatering zou al voldoende kunnen zijn om te starten met zorg-op-afstand. Ook demografisch lijkt de groei van ouderen bijna dwingend te wijzen in de richting van meer beeldzorg. Niet alleen vanwege de aantallen, maar ook vanwege de vanzelfsprekendheid waarmee ‘nieuwe ouderen’ gewend zijn geraakt aan ICT en internet.

De teller blijft steken
Toch lijkt het niet echt snel te gaan, ondanks de technische mogelijkheden. De eerste systemen voor videocommunicatie in de thuiszorg dateren van 2003/2004 en vanaf 2005 tot en met 2009 heeft het NIVEL, Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, jaarlijks onderzocht hoeveel zorginstellingen zorg-op-afstand met behulp van een videonetwerk inzetten om hun cliënten te spreken. (Klik hier voor het rapport.) De teller blijft in 2008/2009 steken op 11 zorginstellingen en 1.021 cliënten. Wat de stand anno 2013 is, is onbekend.

Onbekend is eveneens waarom zorg-op-afstand zo moeilijk van de grond komt. Heeft het te maken met visie op de zorg, angst voor techniek, ontbreken van financiën of tijd, of een weerbarstige organisatiecultuur?

Het kan wel
Dat beeldzorg kán en werkt, bewijzen instellingen die ermee gestart zijn.

Thuiszorgorganisatie Sensire uit de Achterhoek is één van de eerste zorgorganisaties in Nederland, die succesvol heeft geëxperimenteerd met beeldzorg via een tablet, de iPad.  Niet alleen de keuze voor een handzame tablet, maar ook expliciete aandacht voor draagvlak bij medewerkers heeft bijgedragen aan het succesvol implementeren. Vanaf mei 2012 is beeldzorg structureel onderdeel van de zorgverlening en inmiddels krijgen ruim 900 ouderen en chronische zieken in de Achterhoek zorg en begeleiding op afstand. Evaluatieonderzoek vindt op dit moment plaats, maar de eerste resultaten zijn positief. Klanten en mantelzorgers waarderen beeldzorg als aanvulling op thuiszorg: de kwaliteit van zorg verbetert daarmee. Ook de zorgvraag is minder, en daarmee ook de zorgtijd. Meer resultaten zijn te lezen op www.mooizo.nl. Verrassend is het aantal cliënten dat zegt zich minder eenzaam te voelen. Ook wijkverpleegkundigen constateren dat cliënten ‘veel beter in hun vel zitten’.

Ook cliënten van zorgorganisatie Proteion voelen zich een stuk minder eenzaam sinds ze gebruikmaken van ZorgTV. Proteion, met een werkgebied in Noord- en Midden Limburg is gestart met ZorgTV om haar dienstverlening te vergroten. Oudere cliënten kunnen nu via een afstandsbediening en hun tv gebruikmaken van persoonsalarmering, de zorgcentrale, goede morgen goede avond service, medicatiebegeleiding, wegwijzer en familiecontact. Hiervoor kunnen ze zelf contact opnemen met de zorgcentralist, een verpleegkundige.

Een pilot op het snijvlak van beeldzorg en domotica (ICT-techniek in eigen woning) start binnenkort in Vught. Wooncorporatie Woonwijze start in overleg met een aantal oudere huurders binnenkort met een proef waar ouderen een beeldscherm krijgen met een aantal diensten, zoals beeldbellen, nieuws, spelletjes etc. Dit gebeurt via het dienstenplatform MiBida. Ook zorgaanbieder Vivent voegt een applicatie toe.

Risico-evaluatie
Het lijkt erg Nederlands; zelfs voordat zorg-op-afstand goed heeft kunnen wortelen, is er een rapport verschenen over de risico’s hiervan. Positief gezien wijst het rapport op valkuilen waarin niet meer gevallen hoeft te worden. Negatief gezien kan het zorgorganisaties ervan weerhouden mee te gaan met alle technologische mogelijkheden om ouderen langer veiliger, zelfstandiger en plezieriger thuis te laten wonen.

Dit artikel is deel vier uit de reeks over ouderencommunicatie rond internet en zorg op afstand. Deel 1 vind je hier, deel 2 hier en deel drie hier. 

Communicatiewetenschapper José van Berkum is gespecialiseerd in ouderencommunicatie. Kijk voor meer informatie op www.vbcom.nl, word lid van de Linkedingroep Ouderen 2.0 of volg haar op Twitter: @Josevanberkum