“Daar ben ik nog te goed voor. Misschien als het niet anders kan”. De belevingswereld van ouderen is echt anders dan die van beleidsmakers en techneuten. Op papier is  technologie een goede manier om langer thuis te blijven wonen, de praktijk is weerbarstiger.

Dat blijkt bijvoorbeeld als je senioren vraagt wat ze vinden van nieuwe technologie, zoals een computer of woningaanpassingen. ”Mooi, dat het er is. Daar kunnen mensen wat aan hebben’. Andere mensen, dat is de buurman welteverstaan, niet zijzelf.

Sebastiaan Peek, onderzoeker bij Fontys Paramedische Faculteit wilde weten wat ouderen doet besluiten om nieuwe technologie in huis te halen en te gebruiken. Niet door hen eenmalig een vragenlijst voor te leggen, maar door vijftig 70+-ers  vier jaar lang regelmatig in hun eigen huis te interviewen over hoe het met hen gaat, wat er veranderd is, wat dat voor gevolgen heeft voor technologiegebruik.

Hij onderzocht wat ouderen deden in plaats van vertelden.

Hij liep met hen mee in hun huis om te inventariseren wat er aan oude én nieuwe technologie voorhanden is. en waar het staat, en waarom het is aangeschaft. Oude technologie bestaat in het onderzoek uit bijvoorbeeld huishoudelijke apparaten, tv, radio, terwijl nieuwe technologie bestaat uit computer/tablet, huisautomatisering, robots die helpen bij dagelijkse taken etc.

En Peek vroeg dóór. Als een deelnemer werd bevraagd en bijvoorbeeld reageerde met de opmerking dat huis-, tuin- en keukentechnologie (domotica) mensen echt zou kunnen helpen, was de vervolgvraag “zou u dat zelf in huis willen hebben?”. En dan blijkt al snel dat veel mensen het vooral voor anderen geschikt vinden, ‘die slechter zijn dan ikzelf’. En dat ze zelf pas eventueel gebruik zouden gaan maken van voorzieningen als het ‘echt niet anders kan’. De associatie met zorg, en daarmee verlies van vrijheid en afhankelijkheid zit er diep in.

Psychologie van de oudere

Ouderen zijn niet of nauwelijks bezig met de vraag of technologie hen kan helpen langer zelfstandig te blijven wonen. Dat geldt vooral voor nieuwe technologie, zoals computer, alarmering, domotica etc.. Die is vaak nog te onbekend en vanwege de associatie met ‘zorg’, ‘oud’, kwetsbaar etc.’ niet van toepassing. Want de zeventigplussers uit het promotieonderzoek van Peek hebben een broertje dood aan die termen.  Als na-oorlogse generatie hebben ze voor hetere vuren gestaan en communicatie over technologie sluit niet of nauwelijks aan bij hun belevingswereld.

Dat verklaart gedeeltelijk waarom het nog steeds niet vanzelf gaat met de aanschaf van technologie die er inmiddels zijn. Want technologie kan wel degelijk zorgen voor meer veiligheid, comfort en handigheid in huis.

Zelfstandig zijn en blijven is voor ouderen een groot goed. Hun vrijheid en zelfstandigheid leveren ze niet graag in. Het nut van technologie zien senioren ook wel degelijk, als ze ermee in aanraking komen. Maar technologie moet wel aansluiten bij de behoeften van dat moment.

Tegelijkertijd hebben de meeste ouderen meer behoefte om te geven dan te nemen en voor onbekende technologie moeten ze hulp vragen aan hun kinderen. Zelfstandig willen blijven heeft daarmee een prijs, omdat het leren omgaan ermee juist verlies van zelfstandigheid betekent.

Positieve stimulans

Wat trekt ouderen dan wél over de streep? Wanneer schaffen ze wél een tablet aan, of gaan ze denken aan handige huis-tuin- en keuken technologie? De sociale omgeving, familie, vrienden en bekenden, blijkt daarin doorslaggevend. Zijn dochter- of zoonlief zelf actief op bijvoorbeeld de computer, en willen ze ma graag helpen, dan is de kans groot dat er een computer in huis komt. En als de kleinzoon oma dringend vraagt om op Skype te gaan, omdat hij niet mee zo vaak langs kan komen, dan is oma ook geneigd om dit te gaan leren. Een positieve stimulans is het halve werk.

Het promotieonderzoek van Peek is waardevol, want ziet ouderen in hun eigen omgeving. Daar waar ze hun leven leiden, en waar nieuwe technologie maar één dingetje is. Een dingetje dat moet passen. Bij wie ze om zich heen hebben, wat hun alternatieven zijn, waar ze staan in hun leven en hoe het met hen gaat. Het moet op maat. En dan is focus op alleen de technologie zelf  verre van voldoende.

Dit blog is geschreven door José van Berkum. Zij is gespecialiseerd wonen, welzijn & technologie van senioren. M.: 0613883560, https://www.facebook.com/Www.zorgenvoormorgen.org