Komt ouderdom altijd met gebreken?

Met chronische ziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes, dementie, en eenzaamheid?

In 2003 begon de Amerikaanse ontdekkingsreiziger, schrijver en fellow of the National Geographic Society Dan Beuttner aan zijn queeste om het geheim van gezond ouder worden te ontrafelen. Hij zocht naar plekken op de aardbol met de hoogste levensverwachting, streken waar mensen oud worden zonder chronische ziekten. En hij vond ze. Gezond en gelukkig ouder worden bleek geen sprookje, maar werkelijkheid.

Beuttner combineerde wereldwijd beschikbare data en trof in Sardinië (Italië), de eilandengroep Okinanwa (Japan), het schiereiland Nicoya (Costa Rica), Loma Linda (California, USA) en Ikaria (Griekenland) de oudste én meest gezonde mensen aan. Deze streken omcirkelde hij op de landkaart met blauwe inkt, vandaar de naam ‘Blue Zones’.

In deze vijf  ‘Blue Zones’ worden mensen gemiddeld in de negentig, zonder de chronische ziekten die we hier associëren met ouderdom. De levensverwachting is hoog – het aantal honderdjarigen is bovengemiddeld. Waar ligt dat aan, vroeg Beuttner zich vervolgens af. Is het iets wat bij (schier) eilanden hoort? Bij het soort gemeenschap, de manier van leven, het klimaat? Wat is de gemeenschappelijke noemer van deze vijf schijnbaar totaal verschillende plekken?

Het zal niet verbazen dat het om levensstijl gaat. Het totale ecosysteem blijkt te zorgen voor gezond oud worden. Mensen blijven fit door hun manier van leven. Ze wandelen, tuinieren, doen boodschappen, werken. Meestal te voet, omdat de afstanden beloopbaar zijn. Niet de jeugd, maar ouderdom wordt gevierd, er is gemeenschapszin, vrienden en familie spelen een grote rol. Ouderen hebben iedere dag weer een reden om op te staan. En het eetpatroon is sober, met weinig vlees en veel planten, bonen en noten.

Is dat lange en gezonde leven alleen voorbehouden aan mensen die op deze plekken opgroeien? In kleinere gemeenschappen, met veel natuur en weinig verleidingen? De meeste senioren leven tenslotte in grotere of kleinere steden.

Ouderen blijken heel goed te weten wat ze nodig hebben om gezond oud te worden.

Desgevraagd noemen senioren steden met goed openbaar vervoer, gezondheidszorg, natuur, voldoende aanbod aan kunst en cultuur en volop mogelijkheden om gelijkgestemden te ontmoeten belangrijk. Ook hier speelt het ecosysteem een rol, maar met meer nadruk op de publieke ruimte.

Ook de rol van vrienden is belangrijk:  méér dan familie zorgen zij voor gelukkig en gezond ouder worden. En dat wordt alleen maar méér met het ouder worden, zeker als het om langlopende vriendschappen gaat.

Hart- en vaatziekten, eenzaamheid, dementie, diabetes – het zijn geen gebreken die ‘natuurlijk’ bij het ouder worden horen. Het blijken vooral welvaartsziekten, chronische ziekten die voortkomen uit een levensstijl die tegengesteld is aan die binnen de Blue Zones. Regelmatig bewegen, gezond eten met weinig vlees, vanzelfsprekend onderdeel van een gemeenschap, waardering voor de levenservaring van ouderen, een overheid die dit faciliteert: het geheim van gezond en gelukkig ouder worden is geen fata morgana, maar ligt voor het grijpen.

Deze blog is de laatste van een serie van drie. Lees hier deel 1 over de vraag of eenzaamheid een kwestie van geluk of wijsheid is en hier blog 2 over het belang van sociale relaties. Deze blogs zijn geschreven door José van Berkum. Vanuit haar adviesbureau voor communicatie (www,vbcom.nl) is ze gespecialiseerd in wonen, welzijn en technologie van ouderen.